E vërteta mbi Meshtarin Marin Barleti dhe z. Marino Becichemo-n

(Replikë kunder studimit "Shkodra dhe lufta e Perëndive" nga z. Ilia S. Karanxha ne forumin "Zemra shqiptare")

 

 

prej Illyricum Sacrum
http://nenaekeshillittemire.blogspot.com/

 

I dashtun z. Ilia Stavri Karanxha,

Ju falemnders për përgjigjen e juej. Ktu mâ poshtë vijon replika jeme mbi shkrimin e juej.

  
1) Mbi meshtarin Marin Barleti dhe z. Marino Becichemo-n

Historia e vërtete shkruhet me prova të sigurta, me gjakftohtesi e ndershmëni, pa fyemje, rrêna e mashtrime për mos me i gjâ historjanve komuniste të cilët kanë shkrue vrer e helm kunder Fése Katolike, kundër meshtarve heroike e mbrojtsve të Kishes Katolike, tuej shpife e vue në dyshim gjânat mâ të shêjta të Fése tonë të krishtênë dhe të dhânat historike mâ të sigurta. Kshtú tuej rrêjte se meshtari Marin Barleti nuk ka kênë dishimtar okular dhe luftëtar i Skânderbeut, kto psedo-historjane komuniste, me fjale të tjera, dojnë me thânë se Barleti ka ekzagjerue dhe nuk ka përshkrue realitetin. Shpresoj se nuk jeni prej ktyne pseudo-historjanve.

Ktú mâ poshtë po ju nap disa prova historike që provojnë se meshtari Barleti ka kênë dishmitar i rrethimeve të Shkodrës dhe luftëtar i Skânderbeut. Kto prova nuk vijnë prej mendimeve të mija sepse nuk kam kênë dishmitar dhe luftëtar si Barleti, por kto dishmí bazohen në rradhë të parë në botime të autorve katolike që kanë miratimin e Magjisterit të Pagabueshëm të Kishes Katolike, e për rrjedhoje janë dishmí e sigurte e së vërtetës. Së dyti, po ju nap edhe disa botime te shkrueme nga autore jo-katolike të cilët shkruejnë me ndërshmëní mbi të vërteten.


* Abbé Darras, Histoire générale de l'Église, 1862, volumi 31, faqe 377.
* Edward Smedley, Hugh James Rose, Henry John Rose, Encyclopaedia metropolitana: or, Universal dictionary of knowledge, 1845, volumi XIV, faqe 259
* George Ripley and Charles A. Dana, THE NEW AMERICAN CYCLOPAEDIA, volumi XIV, faqe 390.
* Jaques de Lavardin, Histoire de George Castriot, surnommé Scanderbeg, Roy d'Albanie, 1527
* Thomas Curtis, The London encyclopaedia: or, Universal dictionary of science, 1820, volumi I, page 440.
* Camille Paganel, Kshilltar shteti, Histoire de Scanderbeg, 1855, faqe 269
* Don Giammaria Biemmi, Istoria di Giorgio Castrioto, detto Scander-begh, 1756. (Ky autor, ndër të tjera shkruen se botimet e ndryshme mbi Skânderbeun, si ato të Imperiali, Berberini, Telleri, Mulenio, Dubois, Lipenio dhe Annali Tipografici dishmojnë se Marin Barleti ka kênë historjan i Skânderbeut dhe dishmitar okular i luftnave të tija.)
* Šime Ljubiæ, Dizionario biografico degli uomini illustri della Dalmazia, 1836, faqe 22 (Ndër të tjera ky autor shkruen se Giovio, ashtu si disa të tjerë, ngatërrojnë Barletin me nji personazh tjetër, bashkohes të Barletit : Marino Becichemo
* Dizionario biografico universale (1840), volumi I, faqe 301. (Edhe ktú përmendet ngatrrimi mes Barletit dhe Becichemo-s, të cilat nuk janë i njâjti person.
* Dictionnaire universel, historique, critique et bibliographique (1810), volumi II, faqe 240. (Edhe ktú përmendet fakti se Vosius dhe disa autore tjerë ngatrrojnë Barletin me Becichemo-n.
* Gabriel Peignot, Dictionnaire historique et bibliographique, abrégé des personnages illustres, 1834, faqe 188 (Edhe ktú përsëritet gabimi i personave)
* Jean Nicolas Duponcet, Histoire de Scanderbeg, roy d'Albanie (1709)
* Abbé Glaire, Dictionnaire universel des sciences ecclésiastiques, (1868), volumi I, faqe 223. (Edhe ktu përmendet se shpesh Barleti ngatrrohet me nji tjetër personazh : Marino Becichemo
* Setton, Kenneth M. (1978), The papacy and the Levant (1204-1571)
* Jensen, Minna Skafte. A Heroic Ta le: Marin Barleti's Scanderbeg between orality and literacy, 2010.

* Nji vepër tjetër e rândsishme që dishmon se Barleti ka kênë dishmitar okular i rrethimeve të Shkodres dhe luftetar i Skânderbeut âsht Fjalori i madh biografik i italjanve (Dizionario Biografico degli Italiani) vepra me e madhe kombtare italjane që egziston sod, me 110 volume, 35000 biografi dhe 80000 faqe. Ky fjalor mundet me u konsultue edhe ne linje (online) ktu mâ poshtë :

http://www.treccani.it/catalogo/catalogo_prodotti/la_biografia_italiana/dizionario_biografico_degli_italiani.html

Qé edhe nji fragment prej artikullit mbi Marin Barletin :

"Barlèzio ‹-zz-› (lat. Barletius), Marino. - Umanista albanese (Scutari 1450 circa - forse Roma 1512 circa), sacerdote cattolico. Compagno di Giorgio Castriota Scanderbeg e suo biografo (Historia de vita et gestis Scanderbegi, Epirotarum principis, 1508 circa), partecipò alla difesa di Scutari durante l'assedio dei Turchi nel 1478, di cui diede la narrazione nell'opera De obsidione Scodrensi (pubbl. 1504); compose un Compendium vitarum summorum pontificum ... imperatorumque Romanorum (1508 circa; 2a ed. post., 1555), di qualche interesse come fonte storica e di piacevole lettura per la vivacità dello stile."

Në fjalorin biografik të mâsipërm shpjegohet kjartë gabimi që disa autore kanë bâ tuej ngatrrue meshtarin Marin Barleti dhe z. Marino Becichemo-n. Nji meshtar katolik si Barleti nuk kishte mujtë me thânë kurrë disa shprehje blasfemuese që naltsojnë idhuj (djaj) pagan si Marsi, perenditë, etj. Shprehje te tilla si "Unë, për besë, them se ata (lejomëni shprehjen) janë bijtë e Marsit" apo shprehja tjeter "por perënditë vetë luftuan kundër gjithë atij vrulli të madh të barbarëve" nuk mund te vijnë prej Barletit, ashtú siç shkruen gabimisht z. Karanxha. Barleti, si te tânë katoliket e tjerë e ka ditë mirë se ka vetëm nji Zot dhe jo disa zotra (djaj) pagane si marsi, etj.

Mbi veprat e Becichemo-s mundet me u lexue artikulli në lidhjen mâ poshtë :

http://www.treccani.it/enciclopedia/marino-becichemo_(Dizionario-Biografico)/

Disa burime bibliografike të konsultueme mbi Barletin dhe Becichemo-n gjinden ktu mâ poshtë :

* Fr. Pall' M. B., uno storico umanista, in Mélanges d'histoire générale, Publiés par Constantin Marinescu: Publicatiunile Institutului de Istorie Universalá' II, Bucarest 1938, pp. 135-3IS, con bibl. (pp. 299315)

* Varie indicazioni sono nel repertorio bibliogr. di M. Cosenza, Biographical and Bibliogr. Dictionary of Italian Humanists..., Boston, Mass., 1962, 1, pp. 478-80; V, n. 231. Fondamentale resta A. Zeno, Dissertazioni vossiane, II, Venezia 1753, pp. 404-20, perché utilizza gli scritti del B. stesso. Le informazioni da aggiungere si trovano in M. Sanuto, Diariis Venezia, 1879-1903, I, 347-350; III, 786; IV, 643; XII, 296; XVIII, 166; XX, 391; XXIV, 671; XXVI, 14, 467; XXVIII, 118, 463, 517; XXIX, 100, 101-103, 125, 128, 179, 257, 271, 313, 456; XXXI, 199, 383, 484, 485; XXXIV, 363; XXXV, 182; XXXVI, 442; XL, 778; A. Zanelli, Del pubblico insegnamento in Brescia nei secc.XVI e XVII, Brescia 1896, pp. 9-11(pubblica documenti dei Registri dell'Archivio Comunale di Brescia relativi al B. in Brescia negli anni 1502-08); G. Marangoni, Lazzaro Bonamico e lo Studio Padovano..., in Nuovo arch. veneto, n.s., I, 1 (1901), pp. 135-37; II, I, pp. 175-76 (pubblica documenti dai registri del Senato Terra di Venezia per il periodo 1517-26, quando il B. era a Padova); A. Luzio e R. Renier, Coltura e relazioni..., pp. 225-28 (con i documenti intorno al B. e Mantova). Una lettera di Vittore Fausto al B. nell'aprile 1519si legge in Epistolae Clarorum Virorum..., Venetiis 1556, pp. 91v-92r. Cfr. ancora L. e G. Amaseo e G. A. Azio, Diarii udinesi..., pp. 255, 261; F. Scarselli, Vita R. Amasei, p. 192; P. Benibo, Opere, Milano 1809-10, VI, p. 103; VII, pp. 183 s. Altri, riferimenti, non sempre attendibili sono in Bologna, Bibl. universitaria, ms. misc. Tioli, vol. 18 (cfr. P. O. Kristefier, Iter Italicum..., I, p. 21); P. Giovio, Elogia Doctorum Virorum..., Antverpiae 1557, p. 265; A. Riccoboni, De Gymnasio Patavino, Patavii 1598, p. 28v; G. P. Tomasini, GymnasiumPatavinum, Utini 1654, p. 340; G. J.Vossio, Duo tractatus Aurei: Unus De Historicis Latinis..., Francofurti 1677, lib. III, p. 564; N. C. Papadopoli, Historia Gymnasii Patavini..., Venetiis 1726, I, p. 299; A. M. Querini, De Brixiana Literatura...: Specimen Variae Literaturae..., Brixiae 1739, I, p. 84; II, pp. 31-33, 232; D. Czvittingeri, Specimen Hungariae literatae..., Francofurti et Lipsiae 1740, pp. 29 s.; G. Degli Agostini, Notizie istorico-critiche intorno la vita e le opere degli scrittori venez., Venezia 1752-54, I, p. XLIV; II, pp. 203, 215, 238, 292, 307, 471; S. Dolci, Fasti literari. Ragusini... prospectus, Venetiis 1767, p. 39; Bibl. Apostolica Vaticana: G. M. Mazzuchelli, Notizie Per gli scrittori d'Italia, ms. Vat. lat.9288, c. 60; I. Facciolati, Fasti Gymnasii Patavini, Patavii 1777, I, p. 56; G. Tiraboschi, Storia della letteratura italiana, Roma 1784, VI, 2, pp. 363, 364, 366, 371; E. A. Cicogna, Delle Inscrizioni Veneziane, I, Venezia 1824, pp. 171, 190; II, ibid. 1827, p. 439; III, ibid. 1830, pp. 207, 379; IV, ibid. 1834, pp. 18, 48; T. Simcari Christophe de Longueil humaniste, Louvain 1911, p. 87; D. E. Rhodes, The British Museum's copy of a rare book from Brescia..., in Studies in Bibliography: Papers of the Bibliogr. Society of the Univ. of Virginia, 1954, ed. Fredson Bowers, VI, Charlottesville, Virginia, 1953, pp. 231 s.; M. Pecoraro, Per la storia dei carmi del Bembo, Venezia-Roma s. d. [ma 1959], pp. 92, 132; Mantova. Le lettere, ed. E. Faccioli, Mantova 1962, II, p. 206.

* Nji tjetër studim kombtar e shkodran âsht : Kryeipeshkvia Metropolitane e Shkodrës
dhe Dioqezat Sufragane (1957-1958) prej At Marin Sirdanit dhe z. Gjush Shêldijës, me letër lavdimit prej vetë ipeshkvit të Shkodres Imzot Ernest Maria Çoba. Në kyt vepër, faqe 5, përmendet kjartë se prifti Barleti ka kênë në Shkodër dishmitar i rrethimit turk dhe mandej ka ik ne Itali mbas râmjes së Shkodres në duer te turqve. Disa burime historike mbi të cilat mbështetet vërtetsia e studimit të At Sirdanit dhe Gjush Shêldijes vijojnë si mâ poshtë :

C. Becker; "L´Albanie e les albanais" fq. 14
M. Sufflay: "Serbët e Shqiptarët", fq. 58, 59, 38.
N. Thalloczy: "Acta e diplomata", I nr. 648.
Cordignano - Valentini : " Saggio di un regesto storico" fq. 4.
Tajani: "Le istorie albanesi", II, fq. 50, 51, III, fq. 26.
A. Gegaj: " L´Albania et l´Invasion turque au XV-e siecle fq.30,33, 48.
Pagine della Dante ; XLIV, 1937, fq. 38, 39, 40.
Kersopoulos: Chronologie, etj. 40, 42, 43.
A. Ghika: fq. 42, 60, 61.
Hecquard: "Haute Albanie", fq. 145.
F. Bianconi: "Carte...",etj. fq. 18.
P. Chiara: "L'Epire", fq. 129, 132.
Q. Spellanzon "Vinti", fq. 254.
Mocenigo : "Albania", fq. 52, 53.
E. Durham : "Twenty ye ars", fq. 206, 216, 221.
A. A. Rappaport : " Au pays des martyres",fq. 97.
J. Godard: "L'Albanie", fq. 116.
L. Viezzoli: "Shqipnija", fq. 158, 159, 165.
Revista "L.E.K.A.", " Të drejtat e Shqypnisë etnike, I".
Marin Sirdani: "Shqipnija..." etj.
Justin Rrota: "Leteratyra shqipe", fq. 156.
"Histori e Shqipnisë", Ministria e Arsimit, 1954-1955.
Jorga: "Breve histoire", fq. 1
Römische, etj. Vëll. III, nr. 6
"Kalendari" i V.P. 1914-1927.
G.Berri: "L'assedio di Scutari".
D.K. Kalendari 1933, fq. 120-137.
Gj. Radovani: Dorëshkrime.
Gj: Sheldija: "Shkodra", Pj. I.II.III.
M. Sammutius - Annalis.
Gelchich: "Zedda", fq. 38, fq. 4.
Jorga : "Re de l'Orient", IV, fq. 235-236.
P.G. Golubovich: Bib. Bio. Bibliog. VI.V. fq. 339.
Orb. Seraphicus: Tom. II. fq. 697,4.
Gonzaga: "De orign. Seraphicae...", etj. 1587, fq. 47-548.
Thalloczy etj. Illyrich.Albanische. Forschungen. VI.V. 207, A.D.V. I nr228.


2) Mbi Adhurimi dhe Venerimin


I dashtun z. Karanxha,

Féja katolike nuk msohet e plotë në asnji fjalor, kjoshin kto edhe fjalór katolik. Ajo âsht nji dhuratë hyjnore që rritet dhe kultivohet prej hirit te Zotit, prej Magjisterit të pagabueshëm të Kishes Katolike, prej msimit të Papve, Etënve dhe doktorve të ksaj Kishe hyjnore. Nji prej formave mâ të thjeshta të ktij msimi âsht katekizmi.

Për me provue se ka dallim mes kuptimit të fjaleve "adhurim" dhe "venerim", pavarsisht nga gjuha e përdorun (kjofte kjo latine, italjane, spanjole, shqipe, etj) e mbasi përmendet italishten, po ju bie shembullin e Katekizmit të madh të Papes sh'Piu X (ll Catechismo Maggiore di San Pio X) ku shkruhet se adhurimi i drejtohet vetem Zotit, kurse venerimi i drejtohet êngjujve dhe shêjtenve.  Qé mâ poshtë teksti italisht :

"- Se il culto delle creature è superstizione, come non è superstizione il culto cattolico degli Angeli e dei Santi?

"- Il culto cattolico degli Angeli e dei Santi non è superstizione, perchè non è culto divino o di adorazione dovuta a Dio solo: noi non li adoriamo come Dio, ma li veneriamo come amici di Dio e per i doni che hanno da Lui; quindi per onor di Dio stesso che negli Angeli e nei Santi opera meraviglie."

Meqë përmendet fjalorin, përpara se me përfundue, po ju nap edhe nji shembull të marrun prej Abbé Jean-Sebastien Glaire, në vepren e tij monumentale : Dictionnaire universel des sciences ecclésiastiques (1868). Në kyt vepër, volumi I, faqe 39, shkruhet se adhurimi âsht kulti që i drejtohet vetëm Zotit. Autori shkruen se fjala "adhurim" vjen prej latinishtes "manum ad os mittere" (me vue doren afer gojës, me puthe dorën, me puthe dishka në përgjithsí). Ne greqisht etimologjia e fjales âsht "proskunéin" që don me thânë me u përkul para dikujt në shêj respektit dhe nënshtrimit. Simbas ish-rabinit t'konvertuem Kavaljerit Drach, në librin e tij "De l'harmonie entre l'Eglise et la Synagogue" (1844),  volumi II, faqe 456, në Lindje, puthja âsht nji shêj adhurimi dhe nënshtrimi. Kjo i ka rrâjet në Shkrimet Shêjte.